Banach w senacie i na monetach

Data ostatniej modyfikacji:
2018-11-12
Autor: 
Małgorzata Mikołajczyk
pracownik IM UWr

W kwietniu 2012 z okazji przypadającej na 30 marca tego roku 120 rocznicy urodzin Stefana Banacha Narodowy Bank Polski wyemitował  okolicznościowe monety z wizerunkiem naszego wielkiego matematyka. Mają one nominały 2 zł, 10 zł (moneta srebrna) i 200 zł (moneta złota). Poniżej prezentujemy awersy i rewersy tych trzech monet.

 

Uchwałę upamiętniającą tę rocznicę podjął też (na wniosek Komisji Nauki, Edukacji i Sportu z inspiracji Polskiej Akademii Nauk) Senat Rzeczypospolitej Polskiej.

Przedstawiający projekt uchwały senator Kazimierz Wiatr powiedział m.in.: Trzeba zaznaczyć, że zasługi Stefana Banacha dla nauki światowej, zwłaszcza dla rozwoju współczesnej fizyki, w szczególności fizyki kwantowej (a wiemy, że dzisiaj jest to dziedzina rozwijająca się niezwykle dynamicznie, największy eksperyment światowy - akcelerator hadronowy pod Genewą przecież temu służy) są ogromne. Ale też warto przypomnieć, że niedawno wszedł na ekrany film o Bitwie Warszawskiej i tam to pięknie pokazano rolę, można powiedzieć, zaplecza naukowego. Deszyfranci i kryptolodzy wsławili się także w czasie II wojny światowej rozpracowaniem szyfratora Enigma. A to wszystko swoje źródło miało w polskiej szkole matematycznej, której podstawą stał się Stefan Banach. Oczywiście uchwała ma być docenieniem jego zasług, ma pokazać wkład Polski w naukę światową, ale także ma być zachętą, ma wskazać przykład dla młodzieży, która szuka swojego miejsca w społeczeństwie, w zawodzie, rozważa, czy zostać w Polsce, czy wyjechać, jaki zawód podjąć. Dlatego wydaje się, że jest to jak najbardziej właściwa inicjatywa.

W kolejnym wystąpieniu senator Ryszard Górecki - wiceprezes PAN - dodał: Chcę w imieniu Polskiej Akademii Nauk złożyć serdeczne podziękowania przede wszystkim panu marszałkowi za zaakceptowanie inicjatywy i wszczęcie procedury podjęcia uchwały przez Senat. Dziękuję panu profesorowi senatorowi Kazimierzowi Wiatrowi, który bardzo zaangażował się w te prace. Pan senator jako osoba, która związana jest z naukami ścisłymi, jako matematyk i informatyk, chyba najlepiej z nas czuje, jaki jest postęp w rozwoju polskiej nauki między innymi dzięki matematyce i chemii. Stefan Banach to wielki autorytet, podobnie jak Maria Skłodowska-Curie, choć może nie tak wielkiej klasy, bo nie otrzymał nagrody Nobla. Chcę powiedzieć, że Banach rzeczywiście jest wielkim autorytetem i mówiło się o tym w Polsce od wielu lat. Na wielu uczelniach, na polskich uniwersytetach. Mamy liczne ulice nazywane imieniem Stefana Banacha. To był młody człowiek, młody matematyk, który w trudnych latach swojego życia, jak wspominał w swojej wypowiedzi pan profesor, senator Wiatr, studiował we Lwowie, wcześnie uzyskał doktorat i wkrótce potem, po dwóch latach został profesorem i służył polskiej nauce właśnie we Lwowie. Zmarł w 1945 r. na nowotwór. Po jego śmierci całe miasto, cała, że tak powiem, polska nauka, która pozostała we Lwowie, z wielkim płaczem i szacunkiem składała mu hołd i podziękowanie. Chcę też powiedzieć, że pamięć o profesorze jest podtrzymywana w Polsce przez Polskie Towarzystwo Matematyczne, które ufundowało nagrodę naukową imienia Banacha już w 1946 roku. W 1972 roku utworzono Międzynarodowe Centrum Matematyczne imienia Stefana Banacha przy Instytucie Matematycznym Polskiej Akademii Nauk, a w 1992 roku, w stulecie urodzin Banacha, ustanowiono medal jego imienia przyznawany za wybitne zasługi w dziedzinie nauk matematycznych. W najbliższych dniach, Narodowy Bank Polski upamiętni Stefana Banacha na złotej monecie dwustuzłotowej i srebrnych monetach dziesięcio- i dwuzłotowych wybitych właśnie z okazji omawianej rocznicy. Jestem bardzo wdzięczny – mówię to także w imieniu Polskiej Akademii Nauk – za to, że Senat okazuje szacunek profesorowi Banachowi i włącza się w działania na rzecz rozwoju polskiej nauki. Taka jest nasza rola i powinniśmy, jak mi się wydaje, czynić to bez wahania.

Treść uchwały Senatu RP

Stefan Banach, genialny polski matematyk, urodził się 30 marca 1892 roku w Krakowie. Już w dzieciństwie wykazywał ogromne zdolności matematyczne i lingwistyczne. Mając 15 lat, utrzymywał się z udzielania korepetycji. Pomimo trudności materialnych czasu dzieciństwa i młodości w dorosłym życiu osiągnął światowe sukcesy naukowe.

Trudna sytuacja materialna i życiowa spowodowała, że Stefan Banach nie ukończył studiów wyższych. Był samoukiem. Jego niezwykły talent matematyczny odkrył profesor Hugo Steinhaus, dzięki któremu w 1920 roku Banach otrzymał stanowisko asystenta na Politechnice Lwowskiej. W tym też roku doktoryzował się, a w roku 1922 habilitował i został profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W roku 1924 został wybrany na członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności.

Rok 1922, w którym Stefan Banach ogłosił drukiem swoją rozprawę doktorską, uważany jest przez wielu matematyków za przełomowy w historii matematyki XX wieku. Ogłoszona rozprawa stworzyła bowiem podstawy analizy funkcjonalnej będącej nowym, niezwykle ważnym działem matematyki. Bardzo szybko okazało się, że ma ona istotne znaczenie dla rozwoju nie tylko samej matematyki, lecz także dla innych nauk ścisłych, a szczególnie fizyki kwantowej. Stefan Banach uważany jest przez cały świat za jednego z największych matematyków ostatniego stulecia. Opracował on główne pojęcia i twierdzenia analizy funkcjonalnej, a wyrażenie "przestrzeń Banacha" znane jest matematykom i fizykom na całym świecie.

Stefan Banach był wielokrotnie namawiany do wyjazdu z Polski na bardzo atrakcyjnych warunkach. Między innymi namawiali go do tego tuż przed wojną John von Neumann, twórca teorii gier i informatyki, który przyjeżdżał trzykrotnie w tym celu ze Stanów Zjednoczonych do Polski, oraz amerykański twórca cybernetyki Norbert Wiener. Stefan Banach zawsze odmawiał. Z całą pewnością wyjazd uchroniłby go od ciężkich przeżyć w okresie okupacji i przedłużyłby mu życie. W latach okupacji niemieckiej, aby ratować swoje życie, Stefan Banach musiał zostać karmicielem wszy. Nadwyrężenie zdrowia w czasie okupacji spowodowało, że nie zdążył przenieść się do Krakowa na przygotowaną dla niego katedrę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zmarł we Lwowie w sierpniu 1945 roku. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.

Zasługi Stefana Banacha są wielorakie. Najważniejsze, to ogromny wkład w rozwój nauki światowej i w budowę polskiej szkoły matematycznej. Niezwykle ważne było wykazanie znaczenia wkładu Polaków w dorobek nauk ścisłych. Amerykańska Komisja Nauki z siedzibą w Chicago, dokonując w ostatnich latach przeglądu wiedzy wniesionej do naukowego dorobku współczesnej cywilizacji, wyróżniła spośród wszystkich polskich naukowców Mikołaja Kopernika i Stefana Banacha. Stefan Banach pokazał, że mimo niesprzyjających warunków materialnych i ówczesnego zapóźnienia naukowego Polski można osiągać wyniki na najwyższym poziomie światowym. Jest on ciągle doskonałym wzorem do naśladowania dla polskiego świata nauki i dla naszej młodzieży.

Jesteśmy przekonani, że podjęcie przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej uchwały w 120. rocznicę urodzin wielkiego matematyka Stefana Banacha w istotny sposób przybliży Jego sylwetkę oraz zainspiruje wiele osób i całe środowiska do żmudnej, ale owocnej pracy naukowej. Będzie też okazją do namysłu nad rolą matematyki w rozwoju intelektualnym i mentalnym, szczególnie w procesie edukacji młodego pokolenia, nie tylko w obszarze nauk ścisłych i technicznych.)

W 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległosci 11 XI 2018 prezydent RP odznaczył Banacha pośmiertnie orderem Orła Białego za zasługi dla chwały, dobra i pozytku RP.

 

Powrót na górę strony