Pitagoras bez cyrkla (i inne z serii)

Książki z serii edukacyjnej "...bez tajemnic" dotyczą różnych dziedzin nauki. Adresowane są do młodzieży gimnazjalnej, choć wiele poważnych pytań, jakie w nich postawiono prostym językiem i bez nadmiaru teorii, zaintryguje także uczniów szkół podstawowych i dorosłych czytelników, a próby znalezienia na nie odpowiedzi dadzą im sporo zabawy i satysfakcji, nauczą analitycznego myślenia i poszerzą ich wiedzę o świecie.

Pitagoras bez cyrkla

To zbiór opisów różnorodnych ćwiczeń i eksperymentów, które w przystępny i poglądowy sposób pozwalają zgłębić tajniki matematycznej wiedzy. Zgodnie z mottem książki - im prościej, tym lepiej - do ich przeprowadzenia wystarczą najprostsze przybory - kartka, ołówek czy nożyczki - ale potrzebna jest też spora doza kreatywności i wyobraźni. Niektóre zagadki i łamigłówki są dostępne nawet dla dzieci w wieku przedszkolnym, ale sprawią one przyjemność i będą stanowiły intelektualne wyzwanie także dla starszych uczniów, a nawet dla dorosłych.

Na początku warto zapoznać się z organizacyjną stroną książki - znaczeniem zastosowanych ikon czy możliwością wykorzystania innych źródeł w celu poszerzenia wiedzy na temat któregoś z ćwiczeń. W każdym z rozdziałów opisano kilka eksperymentów związanych z danym tematem, a przejrzyste rysunki pokazują kolejne etapy przeprowadzania doświadczenia. Oprócz instrukcji znajdziemy też pytania skłaniające do przemyślenia problemu i do jego głębszego zrozumienia oraz wskazówki objaśniające dane prawo lub zagadnienie matematyczne, które pomagają w analizie poprawności i uzasadnieniu otrzymanego wyniku. Oprócz tego w książce jest wiele ciekawostek dotyczących nie tylko matematycznego ale i użytkowego aspektu danego zagadnienia, bowiem autorzy zwracają baczną uwagę na stosowalność matematyki w otaczającym nas świecie. Język książki jest stosunkowo prosty, a w przypisach przypomniano definicje wykorzystywanych pojęć matematycznych, co ułatwia lekturę i zrozumienie problemu. Same eksperymenty podzielone są na działy tematyczne:

• figury płaskie,
• linie krzywe,
• łamigłówki,
• wymiary,
• bryły 3D,
• odbicia lustrzane,
• liczby małe i duże
• ...sprawy tajne.

Postawione w nich pytania brzmią niekiedy naprawdę intrygująco i zachęcają do lektury, np.: jak dorosły człowiek może przejść przez pocztówkę, jak za pomocą kartki papieru dotrzeć na Księżyca, jak zobaczyć nieskończoność w lustrze, jak zrobić model piłki nożnej, jak odgadnąć pomyślaną przez kogoś liczbę, jakie zaskakujące własności ma wstęga Möbiusa i jak w starożytności przesyłano tajne informacje. Jeśli ktoś uważał matematykę za zbiór reguł i technicznych algorytmów, za naukę teoretyczną, całkowicie oderwaną od życia - po lekturze tej książki na pewno zmieni zdanie.

Kosmos bez tajemnic
(Thomas Bührke, Warszawa 2012)

Autorem jest niemiecki astrofizyk i dziennikarz naukowy. Książka podzielona jest na siedem rozdziałów, z których każdy porusza inne zagadnienie związane z astronomią. Znajdziemy tu m. in. opisy planet Układu Słonecznego, właściwości gwiazd i galaktyk, tabelaryczne zestawienia danych i najważniejszych faktów pozwalające na łatwe dokonywanie porównań, a także hipotezy na temat początku i końca świata. Tradycyjnie w każdym z rozdziałów znajdziemy wiele intrygujących pytań, m.in.: dlaczego Ziemia jest okrągła, czy na powierzchni Wenus usmaży się jajko, jak gruba jest najgrubsza gwiazda, co napotkamy podczas kosmicznych podróży, czy czarne dziury są puste w środku, co to jest czarna materia, kto nadaje nazwy nowo odkrytym obiektom astronomicznym lub ile trzeba by czekać, żeby pył z asteroid szczelnie pokrył powierzchnię Ziemi. Książka jest napisana w sposób przystępny, zawiera odpowiedzi na wiele istotnych pytań i z pewnością zaspokoi dociekliwość młodych miłośników kosmosu, zainteresowanych powstaniem, dziejami i budową wszechświata.

Chemia bez stresu
(Gisela Lück, Warszawa 2010)

Chemia jest fajna, chociaż ta w szkole jest napakowana obcymi nazwami, wzorami i obliczeniami, więc niewielu uczniów daje się do niej przekonać. Jednak po przeczytaniu tej książki mogą oni zupełnie inaczej spojrzeć na procesy chemiczne zachodzące w przyrodzie i naszym codziennym życiu. Autorka stawia całą masę intrygujących pytań, np: co ma wspólnego szwajcarski ser z metalami, jaka niezwykła reakcja chemiczna zachodzi w płonącej świecy, czy woda w wannie może mieć postać stałą lub gazową, jak i dlaczego widzimy barwy i skąd się biorą defekty na twardym dysku komputera.

Klimat bez tajemnic
(Mojib Latif, Warszawa 2012)

Autorem jest niemiecki klimatolog pochodzący z Pakistanu. Książka opisuje w przystępnej formie podstawowe zjawiska klimatyczne i procesy kształtujące pogodę. Autor zwraca uwagę na rolę atmosfery ziemskiej, dzięki której nasza planeta nadaje się do zamieszkania, oraz na niebezpieczeństwo globalnego ocieplenia stanowiącego wielkie zagrożenie dla życia na Ziemi. Postawiono w niej wiele ciekawych i ważnych pytań, m. in: dlaczego Ziemia widziana z kosmosu prezentuje się bardzo urodziwie, czy efekt cieplarniany jest spowodowany przez człowieka i czy polarny niedźwiedź może wkrótce potrzebować lodówki.

Filozof bez brody
(Marie-Luise Raters, Warszawa 2010)

Książka przystępnie tłumaczy, czym zajmuje się tak abstrakcyjny dział nauki, jakim jest filozofia. Okazuje się, że do jej uprawiania wcale nie jest potrzebna broda, a jedynie dociekliwość i umiejętność stawiania niezwykłych pytań dotyczących zwykłych rzeczy. Stąd prosty wniosek, że najlepszymi filozofami są dzieci. Wśród intrygujących pytań zawartych w książce są m.in. takie: skąd się bierze wiedza, czy można polubić myślenie, czym jest nasze ciało, dlaczego czas płynie, czy wolno zjadać zwierzęta, czy można kłamać w słusznej sprawie, jak rozpoznać złego człowieka, na czym polega zakochanie i czy Bóg istnieje. Na wyprawę do krainy mądrości szlakiem pytań, nad którymi od stuleci łamali sobie głowy najtężsi filozofowie, zabierają czytelników młodzi bohaterowie książki - Janek i Zosia. Kto dotrze do kresu tej podróży z pewnością przekona się, że myślenie może być fascynującą przygodą.