Katarzyna Lipszyc - nauczycielka matematyki
Salonik matematyczny "Od smyka do matematyka"
ul. Racławicka 11/1B (wejście od podwórza)
53-149 Wrocław
tel. 71 361 27 41
https://matmaigry.pl/
czynne: poniedziałek–piątek, godz. 9:00–18:00
Kryptarytm to popularne zadanie szaradziarskie. Ma postać działania arytmetycznego, w którym cyfry zastąpiono literami. Zadaniem rozwiązującego jest odtworzenie tego działania. Przyporządkowanie cyfr i liter jest wzajemnie jednoznaczne, a poprawnie skonstruowane zadanie ma jedno rozwiązanie.
Termin kryptarytm pojawił się w latach 30. XX wieku. Pierwszym w Europie twórcą kryptarytmów był znany brytyjski autor łamigłówek - Henry Dudeney (któż nie zna jego słynnego listu z żądaniem okupu: SEND + MORE = MONEY). Szczególnym przypadkiem kryptarytmu jest alfametyk, czyli taki kryptarytm, w którym użyte litery tworzą słowa, a te słowa tworzą z kolei sensowne zdania. Ten termin pojawił się w użyciu w latach 50. XX wieku. Okres świetności kryptarytmy przeżywały w latach 70. i 80. XX wieku. Dziś nie są tak popularne, gdyż łatwo można napisać program komputerowy, który taką łamigłówkę rozwiąże.
Wszystkie kryptarytmy w omawianym zbiorze są alfametykami, choć stopień sensowności otrzymanych zdań bywa różny, np.
- PÓŁ + PÓŁ = CAŁA
- ŁUK + ŁUK = KOŁO
- KRESKA + KRESKA = FIGURA
- ZABAWA - BUDZI = LUDZI.
Większość kryptarytmów wykorzystuje działania dodawania lub odejmowania, przez co ich stopień trudności nie jest zbyt wyśrubowany. Niestety, nie wszystkie zagadki mają jednoznaczne rozwiązania, ale w tych przypadkach, gdy jest ich więcej, liczba rozwiązań jest z góry podana. Zadania w zbiorze umieszczone z podziałem na ich stopień trudności. Do wszystkich zadań na końcu zamieszczono odpowiedzi, a do trudniejszych przykładów także podpowiedzi.
Omawiany zbiorek ma formę niewielkiej książeczki kieszonkowego formatu. Zawiera 66 kryptarytmów. Miłośników tego typu łamigłówek autorka odsyła do znacznie obszerniejszych artykułów autorstwa Andrzeja Bartza: w miesięczniku Delta nr 8/2011 pt. "Alfametyki, czyli arytmetyka słów" oraz w serii Biblioteczka Rozrywki nr 6 pt. "Indeks kryptarytmów 1973-1997".
- Autorka po mistrzowsku wykorzystuje wzajemną grę znaków i nadawanych im znaczeń. W tym ujęciu zabawa ma swój niepowtarzalny wdzięk, który wciąga wielu ludzi, którzy mają zdolności matematyczne, ale poszli w innym kierunku, raczej z dala od matematyki. Gra różnych reprezentacji słownych, literowych i liczbowych rozwija wrażliwość, która może być wykorzystana do rozwijania myślenia w stylu matematycznym zarówno przez tych, którzy układają te zagadki, jak i tych, którzy je rozwiązują. Mogę zarekomendować tę pożyteczną rozrywkę każdemu, i młodym, i starym. prof. Wacław Zawadowski (dydaktyk matematyki)
- jako ćwiczenia arytmetyczne dla uczniów z niską biegłością rachunkową na liczbach i wyrażeniach algebraicznych (łatwiejsze przykłady),
- jako łamigłówki logiczne dla uczniów zdolnych (trudniejsze przykłady).
