Astronomia w dawnym Wrocławiu

Data ostatniej modyfikacji:
2015-05-18
Autor recenzji: 
Małgorzata Mikołajczyk
pracownik IM UWr
Autor: 

Reimund Torge - fizyk, absolwent Politechniki w Hanowerze, doktorat zrobił na Uniwersytecie w Stuttgarcie (Niemcy), pracował w zakładach Zeissa w Oberkochen, autor wielu patentów w zakresie interferometrii, holografii i spektroskopii atomowej, badacz historii nauki

Jarosław Włodarczyk - absolwent astronomii na Uniwersytecie Wrocławskim, jest docentem w Instytucie Historii Nauki PAN w Warszawie oraz profesorem UMCS w Lublinie, gdzie pracuje w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, redaktor serii "Biblioteka Klasyków Nauki", autor wielu książek i artykułów naukowych i popularnonaukowych z historii astronomii, za osiągnięcia popularyzatorskie został uhonorowany przez PTA medalem Włodzimierza Zonna.

Wydawca: 

Wydawnictwo UMCS
pl. Skłodowskiej-Curie 5, 20-031 Lublin
tel. 81 537 53 04
http://www.wydawnictwo.umcs.eu
e-mail: wydawnictwo@umcs.eu

 

Książka opisuje najdawniejsze związki Wrocławia z rozwojem astronomii, zarówno te historyczne jak i anegdotyczne. Natomiast po założeniu Akademii Leopoldyńskiej koncentruje się na historii uniwersyteckiego obserwatorium astronomicznego ludziach, którzy je tworzyli i rozwijali oraz instrumentach, które do niego nabywano lub na miejscu wykonywano i dokonywanych dzięki nim obserwacjom i odkryciom.

Ze wstępu dowiadujemy się o tym, jak Wrocław przyczynił się do sfinansowania prac nad epokowym dziełem Mikołaja Kopernika, a dokładniej kanonia kolegiaty św. Krzyża, z której przez 35 lat czerpał on dochody, choć prawdopodobnie (wbrew miejskim legendom) osobiście nigdy w naszym mieście nie był. Ponadto nie ulega wątpliwości, że pierwsza wzmianka o teorii heliocentrycznej Kopernika pochodzi ze wstępu do jego debiutu książkowego wydanego w 1509 roku w Krakowie (nota bene był nim przekład z greki na łacinę listów miłosnych Teofilakta Symokatty) napisanego przez przyjaciela astronoma z okresu studiów w Akademii Jagiellońskiej, pochodzącego ze Środy Śląskiej Wawrzyńca Korwina - od 1508 roku pisarza miejskiego Wrocławia.

Poznajemy też inne wybitne osobistości związane z XVI-wieczną astronomią, a jednocześnie z Wrocławiem:

  • Andreasa Duditha - węgierskiego dyplomaty, biskupa Peczu, który wysłany do Krakowa porzucił kościół i ożenił się z polską szlachcianką, a potem osiadł we Wrocławiu,
  • Georga Joachima Retyka - jedynego ucznia Kopernika, bliskiego przyjaciela Baltazara Sartoriusa z Wrocławia, odwiedzał on nasze miasto wielokrotnie, w latach 1553-1554 próbował tu nawet założyć praktykę lekarską, ale wybrał ostatecznie Kraków,
  • Paula Witticha - rodowitego wrocławianina wykształconego na uniwersytetach w Lipsku, Wittenberdze i Frankfurcie nad Odrą, zwanego "nowym Kopernikiem", który przekazał zarówno prace Kopernika jak i pomysł systemu geo-helio centrycznego Tychonowi Brahe, bawiąc w jego obserwatorium na duńskiej wyspie Hven,
  • Edmunda Halleya - brytyjskiego astronoma i matematyka, protektora Newtona i pierwszego wydawcę jego Principiów, które ostatecznie potwierdziły teorie Kopernika; zajmował się on analizą śmiertelności w mieście Wrocław w celu ustalenia wysokości rent,
  • Adama Adamandego Kochańskiego - nadwornego bibliotekarza, zegarmistrza, matematyka i astronoma króla Jana III Sobieskiego oraz nauczyciela jego synów, najwybitniejszego polskiego matematyka XVII wieku, który przez trzy lata (1677-1680) wykładał w Kolegium Jezuickim (które dało początek uniwersytetowi we Wrocławiu), będąc w naszym mieście nawiązał długoletnią współpracę z Janem Heweliuszem.

Szczególnie wiele miejsca poświęcono w książce historii powstania uniwersyteckiego obserwatorium astronomicznego na Wieży Matematycznej (w tym powstaniu jedynej dziś na ziemiach polskich linii południkowej) oraz kolejnym dyrektorom obserwatorium:

  • Longinusowi Antonowi Jungnitzowi - absolwentowi i późniejszemu rektorowi Uniwersytetu we Wrocławiu, założycielowi obserwatorium, pomysłodawcy i twórcy linii południkowej,
  • Ernsta Juliusa Scholtza - matematyka, ucznia Heinricha Wilhelma Brandesa, inicjatora obserwacji meteorów,
  • Palmowi Hainrichowi Ludwigowi von Bogusławskiemu - potomkowi polskiego rodu szlacheckiego z Litwy, uczestnikowi międzynarodowego programu tworzenia nowego atlasu nieba, badaczowi komety Halleya i odkrywcy nowej komety nazwanej jego nazwiskiem, współpracownikowi Gaussa w badaniach nad magnetyzmem Ziemi, twórcy periodyka dla miłośników astronomii "Uranus", pierwszemu wrocławskiemu popularyzatorowi nauki,
  • Johannowi Gottfriedowi Galle - astronomowi z Berlina, odkrywcy Neptuna, rektorowi Uniwersytetu we Wrocławiu, pochowanemu w naszym mieście,
  • Juliusowi Franzowi - który przeniósł obserwatorium na Wyspę Śluz na Odrze, odnowił i uzupełnił instrumentarium do obserwacji oraz wprowadził program badań powierzchni Księżyca,
  • Alexandrowi Wilkensowi - który przeniósł obserwatorium w miejsce, gdzie znajduje się do dziś - do Parku Szczytnickiego,
  • Erichowi Schoenbergowi - kierującemu obserwatorium do końca II wojny światowej, włączył on w 1932 roku do zasobów Uniwersytetu prywatne obserwatorium Leo Wutschichowskiego w Belkawe (dzisiejszy Białków). 

Nie pominięto jakże ważnych dla rozwoju obserwatorium postaci mechaników precyzyjnych i optyków z rodziny Pinzgerów, konstruujących nowe i naprawiających starsze sprzęty, a także szczegółowo opisano wszystkie instrumenty używane w obserwatorium od XVII do XX wieku. Osobny rozdział poświęcono historii obserwatorium Leo Wutschichowskiego w Białkowie, które (na mocy testamentu ostatniego właściciela) przekazano wrocławskiej uczelni i które do dziś stanowi własność i służy jako obiekt badawczy Uniwersytetu Wrocławskiego.

Na końcu książki zamieszczono indeks nazwisk i streszczenie w języku niemieckim.

Książkę tę na pewno z wielką przyjemnością przeczytają zarówno miłośnicy historii nauki jak i historii Wrocławia. Jedyny kłopot w tym, że mój egzemplarz już przy pierwszej lekturze rozpadł się na pojedyncze kartki. Bibliofile powinni wiec zawczasu zaopatrzyć się w dwa egzemplarze.

 

Powrót na górę strony