październik 2013 - pensje

Data ostatniej modyfikacji:
2014-07-16
Miniwykład o pensjach

W wielu firmach wysokości zarobków poszczególnych pracowników są objęte tajemnicą, która znana jest tylko pracownikowi oraz kierownictwu zakładu. Wiele osób klauzulę o tajności zarobków ma wpisaną do umowy o pracę. Dlatego pytanie "ile zarabiasz?" jest powszechnie uznawane za towarzyski nietakt. Pomińmy jednak te społeczne konwenanse i porozmawiajmy o zarobkach.

Wydaje się, że odpowiedź na pytanie "ile zarabiasz?" jest stosunkowo prosta, wystarczy podać konkretną kwotę. Jednak jest to informacja niejasna, ponieważ nie wiemy, czy jest to kwota, którą pracownik dostaje do ręki (a obecnie raczej na konto bankowe), czy też kwota uwzględniająca dodatkowe opłaty, które nie trafiają bezpośrednio do pracownika, takie jak:

  • składki na ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) - z nich finansowane są wypłaty za okresy niezdolności do pracy, czyli koszty emerytur, rent i zwolnień lekarskich,
  • składki na NFZ (Narodowy Fundusz Zdrowia) - z nich finansowane są świadczenia medyczne i dopłaty do leków,
  • podatek dochodowy wpływający do budżetu państwa,
  • składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Część tych kosztów ponosi pracownik, a część pracodawca, dlatego wysokość pensji z punktu widzenia każdego z nich jest inna. Na pytanie o wysokość pensji można odpowiedzieć na trzy sposoby, podając:

  • kwotę wypłacaną bezpośrednio pracownikowi - jest to tzw. pensja netto - tą kwotą każdy pracownik jest najbardziej zainteresowany, bowiem tyle dostaje "na życie",
  • kwotę wypłaty razem z obowiązkowymi składkami na ZUS i NFZ oraz podatkiem, które ponoszone są przez pracownika - jest to tzw. pensja brutto - ta kwota wpisywana jest na umowie o pracę,
  • całkowity koszt ponoszony przez pracodawcę, czyli wypłata brutto dla pracownika wraz ze składkami na ZUS i inne fundusze, które musi opłacić pracodawca - jest to tzw. pensja brutto-brutto - tą kwotą jest najbardziej zainteresowany każdy pracodawca, bowiem tyle kosztuje go faktycznie wypłacenie pensji pracownikowi.

Składki ubezpieczeniowe i podatki stanowią ściśle określoną część wypłaty pracownika zatrudnionego na umowie o pracę.

Składki opłacane przez pracownika

Składki na ZUS, które opłacane są przez pracownika, zawierają trzy składniki:

  • na ubezpieczenie emerytalne idzie 9,76% pensji brutto,
  • na ubezpieczenie rentowe - 1,5% pensji brutto,
  • a na chorobowe 2,45% tej pensji.

Przykład 1. Pan Kowalski otrzymuje miesięczną pensję brutto w wysokości 2000 zł. Ile wpłaca miesięcznie do ZUS? 
Rozwiązanie. Składka Kowalskiego na emeryturę wynosi 9,76/100 · 2000 = 195,20 zł, składka na fundusz rentowy wynosi 1,5/100 · 2000 = 30 zł, a składka na ubezpieczenie chorobowe 2,45/100 · 2000 = 49 zł. Zatem ubezpieczenia ZUS zmniejszają pensję brutto Kowalskiego o 195,20+30+49 = 274,20 zł.

Po odliczeniu ubezpieczeń należnych ZUS od pozostałej kwoty pensji nalicza się składkę NFZ na ubezpieczenie zdrowotne, która wynosi 9%. 

Przykład 2. Ile wyniesie składka zapłacona przez Kowalskiego do NFZ na ubezpieczenie zdrowotne?
Rozwiązanie. Pensja brutto Kowalskiego wynosiła 2000 zł, a po opłaceniu składek ZUS zostało z niej 2000 - 274,20 = 1725,80 zł. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wyniesie 9/100 · 1725,8 = 155,32 zł. Po opłaceniu tej składki pensja Kowalskiego zmaleje do kwoty 1725,80 - 155,32 = 1570,48 zł.

[koniec wykładu dla SP]

Do opłacenia przez pracownika pozostał jeszcze podatek dochodowy. Tu sprawa dodatkowo się komplikuje. Przede wszystkim dlatego, że istnieją różne stawki procentowe tego podatku, w zależności od zarobków osiąganych przez pracownika w ciągu roku. Załóżmy, że rozpatrujemy pensję w styczniu, kiedy większość osób nie przekroczyła pierwszego progu podatkowego i opłaca 18% podatek. Ale od jakiej kwoty trzeba go obliczyć?

Otóż kwotą, która podlega opodatkowaniu, jest pensja brutto pomniejszona o:

  • składki zapłacone do ZUS,
  • koszty uzyskania przychodu (np. koszty dojazdów do pracy), które w wypadku umowy o pracę wynoszą 111,25 zł lub 139,06 zł w zależności od tego, czy miejsce pracy znajduje się w miejscowości zamieszkania pracownika, czy nie. 

Jednak nie cała ta kwota jest wpłacana do skarbu państwa w formie podatku. Należy pomniejszyć ją o:

  • miesięczną kwotę wolną od podatku, czyli 46,33 zł,
  • 31/36 składki na ubezpieczenie zdrowotne płaconej do NFZ.

Ostateczny podatek zaokrąglamy do pełnych złotych. Dopiero pozostałą część pensji określonej w umowie pracownik dostaje "do ręki", czyli jest to jego pensja netto.

Przykład 3. Oblicz wysokość podatku dochodowego pobranego od Kowalskiego w styczniu, jeśli pracuje on w mieście, w którym mieszka.
Rozwiązanie. Pensja brutto pomniejszona o składki ZUS to 1725,80 zł. Kwotę tę zmniejszamy o koszty uzyskania przychodu, które dla Kowalskiego wynoszą 111,25 zł. Daje to kwotę 1725,8-111,25 = 1614,55 zł. Od tej kwoty naliczamy 18% podatku, co daje 18/100 · 1614,55 =290,62 zł. Tę kwotę pomniejszamy o miesięczną kwotę wolną od podatku czyli 46,33 zł oraz o 31/36 składki na ubezpieczenie zdrowotne, czyli o  31/36 ·155,32 = 133,75 zł. Ostatecznie podatek dochodowy Kowalskiego w styczniu wyniesie 290,62 - 46,33 - 133,75 = 110,54 zł, co po zaokrągleniu daje 111 zł.

Przykład 4. Jaka kwota wypłaty wpłynie w styczniu na konto Kowalskiego?
Rozwiązanie. Od pensji brutto odejmujemy składki na ZUS, NFZ i podatek dochodowy. Otrzymujemy pensję netto, która wynosi 2000,00 - 274,20 - 155,32 - 111,00 = 1459,48 zł. 

 [koniec wykładu dla GM]

Składki opłacane przez pracodawcę

Z kolei wysokości składek ZUS odprowadzanych przez pracodawcę są następujące:

  • składka emerytalna w identycznej wysokości jak część płacona przez pracownika tj. 9,76% jego pensji brutto,
  • składka rentowa w wysokości 6,5% pensji brutto,
  • składka wypadkowa, której wysokość jest zróżnicowana i zależy od prowadzonej działalności (w zawodach narażonych na wypadki jest wyższa) oraz od liczby zatrudnianych pracowników.

Ponadto opłaca on także:

  • składkę na Fundusz Pracy w wysokości 2,45% pensji brutto,
  • składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 0,1% pensji brutto.

Załóżmy, że Kowalski pracuje na bezpiecznym stanowisku pracy w niedużej firmie (do 9 pracowników), gdzie pracodawca opłaca składkę wypadkową równą 1,93% pensji brutto każdego pracownika. 

Przykład 5. Ile kosztuje zakład pracy pensja pana Kowalskiego? Jaką część tej kwoty rzeczywiście otrzymuje Kowalski miesięcznie?
Rozwiązanie. Pracodawca odprowadza do ZUS z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego 9,76+6,5+1,93 = 18,19% pensji brutto, co daje kwotę 1819/10000 · 2000 = 363,80 zł. Dodatkowo na oba fundusze pracodawca odprowadza 2,45+0,1 = 2,55% pensji brutto, co daje 51 zł. Łączne koszty składek pokrywane przez pracodawcę to 363,80+51,00 = 414,80 zł, co po dodaniu pensji brutto pracownika daje pensję brutto-brutto równą 2414,80 zł. Wcześniej obliczyliśmy już pensję netto, która wynosiła 1459,48 zł, co stanowi około 60% pensji brutto-brutto, bowiem 1459,48/2414,80 ≈ 0,604 ≈ 60/100.

 

Zadania dla SP

Zadanie 1. Ile wynosi składka na ubezpieczenie rentowe dla minimalnego wynagrodzenia w ramach umowy o pracę dopuszczalnego w Polsce, które wynosi 1600 zł brutto?

Zadanie 2. Ile wynosi składka na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzane do NFZ dla średniej płacy brutto, która w Polsce wynosi 3000 zł?

Zadanie 3. Pewien pracownik w ramach swojej umowy o pracę odprowadza 74 zł do ZUS na ubezpieczenie chorobowe. Jaka jest wysokość jego pensji brutto?

 

Zadania dla GIM

Zadanie 1. Ile wynosi w styczniu pensja netto osoby zatrudnionej na umowę o pracę w miejscowości swojego zamieszkania, jeśli zarabia ona średnią pensję krajową, która wynosi w Polsce 3000 zł brutto?

Zadanie 2. Ile wynosi w styczniu pensja brutto osoby dojeżdżającej do pracy z innej miejscowości i zarabiającej netto 2100 zł?

Zadanie 3. Jaki procent pensji brutto stanowi część składki na ubezpieczenie zdrowotne, którą odlicza się od podatku dochodowego pracownika?

 

Zadania dla LO

Zadanie 1. Ile wynosi w styczniu pensja netto, a ile pensja brutto-brutto osoby dojeżdżającej do pracy w niewielkim zakładzie z innej miejscowości, pracującej na bezpiecznym stanowisku  i zarabiającej na umowę o pracę 2500 zł brutto?

Zadanie 2. Ile wynosi w styczniu pensja brutto-brutto osoby pracującej w miejscowości swojego zamieszkania w  małej firmie na bezpiecznym stanowisku  i zarabiającej na umowę o pracę 1500 zł netto? 

Zadanie 3. Kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wynosi w tym roku 111390 zł (to jest 30-krotność prognozowanego średniego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na ten rok). Oznacza to, że składki te naliczane są w ciągu roku tylko do momentu, gdy suma kolejnych miesięcznych pensji przekroczy to ograniczenie, a potem (do końca roku) nie trzeba ich już odprowadzać. Oblicz wysokość ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i chorobowego, jakie wpłaci do ZUS w ciągu całego roku prezes pewnej spółki zarabiający miesięcznie 15000 zł brutto.

Wyniki: 

Wyniki uzyskane w SP

 W tym miesiącu punkty zdobyli:

  • 3 pkt. - Mieszko Baszczak SP 301 Warszawa, Krystian Boryczka SP 2 Syców, Kornelia Droga SP 2 Syców, Magdalena Kania SP 66 Warszawa, Natalia Kiszkowiak SP 66 Warszawa, Kacper Kobyłecki SP "Oxpres" Bolesławiec, Marek Komorowski SP 5 Żory, Szymon Kuczkowski SP 5 Słupsk, Bogdan Kuśmierczyk SP 24 Wrocław, Mateusz Lipiński SP 28 ?, Krystian Niwa SP 2 Syców, Katarzyna Piwowarska SP 66 Warszawa, Marceli Pomorski SP 66 Warszawa, Dominika Prokocka SP 66 Warszawa, Bartosz Szczerba SP 35 Szczecin i Klaudia Zatoka SP 2 Syców,
  • 2 pkt. - Magdalena Dudek SP 66 Warszawa, Dominik Hajduk SP 66 Warszawa, Junona Kilian SP 66 Warszawa, Nikola Lechowska SP 4 Bolesławiec, Natalia Olszewska SP 66 Warszawa, Agnieszka Rachel ZSS Namysłów, Jadwiga Ustaszewska SP 66 Warszawa, Bartosz Woźniak SP 66 Warszawa i Kaja Wróblewska SP 28 Wałbrzych. 

Pozostałym uczestnikom nie przyznano punktów. 

Wyniki uzyskane w GIM

W tym miesiącu punkty zdobyli:

  • 3 pkt. - Aleksandra Domagała GM 23 Wrocław, Mieszko Gałat GM 50 Bydgoszcz, Eliza Gawron GM Złotoryja, Joanna Lisiowska KPGM Warszawa, Anna Łeń GM 1 Łódź, Mateusz Łopuszyński GM 6 Chełm, Mateusz Rajczakowski GM 2 Bolesławiec, Artur Skalny GM 2 Bolesławiec, Michał Stempniak GM Sióstr Salezjanek Ostrów Wielkopolski i Wojciech Wiśniewski GM 3 Giżycko, 
  • 2 pkt. - Michał Jóźków GM 2 Bolesławiec, Marcin Mysyk GM Złotoryja i Angelika Zielińska GM 2 Bolesławiec,
  • 1 pkt. - Mateusz Rzepecki GM 14 Wrocław,  
  • 0,5 pkt. - Wiktor Baranowski GM 2 Bolesławiec, Michał Kalina PGM Ostrów Wielkopolski i Marek Mieniek GM 2 Bolesławiec.

Pozostałym uczestnikom nie przyznano punktów.  

Wyniki uzyskane w LO

W tym miesiącu punkty zdobyli: 

  • 3 pkt. - Krzysztof Bednarek III LO Wrocław,
  • 2,5 pkt. - Daria Bumażnik II LO Jelenia Góra, Dominika Nowak ZS nr 1 Doruchów i Tomasz Stempniak I LO Ostrów Wielkopolski,
  • 2 pkt. - Karolina Kuźniar I LO Bolesławiec, Jakub Muszyński III LO Góra, Przemysław Orman LO Szprotawa i Łukasz Pawlak XIV LO Wrocław,
  • 1,5 pkt. - Michał Ratajczak II LO Słupsk, 
  • 1 pkt. - Agnieszka Bieniek LO Kamienna Góra, Kinga Kurzawa ZS nr 1 Ostrzeszów, Aleksandra Polcyn I LO Inowrocław, Bartłomiej Polcyn I LO Inowrocław, Łukasz Rogożyński ZSEiO Elbląg i Dominik Zygmunt TE Biała Rawska,
  • 0,5 pkt. - Krzysztof Danielak I LO Jelenia Góra,
  • 0,25 pkt. - Małgorzata Dziedzic LO Kamienna Góra.  

Pozostałym uczestnikom nie przyznano punktów.

Odpowiedzi: 
Odpowiedzi dla SP

Zad. 1. Składka na ubezpieczenie rentowe dla minimalnego wynagrodzenia w Polsce wynosi 1600·1,5/100 = 24 zł.

Zad. 2. Składki zapłacone do ZUS łącznie wynoszą 3000·(9,76+1,5+2,45)/100 = 3000·13,71/100 = 411,30 zł. Pomniejszona o nie pensja wynosi 3000-411,30 = 2588,70 zł. Składka do NFZ wynosi 2588,70·9/100 = 232,98 zł.

Zad. 3. Pensja brutto pracownika wynosi 74:(2,45/100) = 3020,41 zł.

Odpowiedzi dla GIM

Zad. 1. Z zadania 2 dla SP wiemy, ile że składka na NFZ wynosi 232,98 zł, a pensja pomniejszona o składki do ZUS wynosi 2588,70 zł. Ta kwota pomniejszona o koszty dojazdu do pracy wynosi 2588,70-111,25 = 2477,45 zł. Teraz obliczymy podatek 2477,45·18/100 = 445,94 zł, pomniejszmy go o kwotę wolną 445,94-46,33 = 399,61 zł, a następnie pomniejszmy wynik o odpowiedni ułamek składki na NFZ 399,61-(31/36)·232,98 = 198,99 zł. Podatek po zaokrągleniu wynosi 199 zł, a pensja netto wynosi 2588,70-232,98-199 = 2156,72 zł.

Zad. 2. Problem w znalezieniu pensji brutto przy zadanej pensji netto polega na tym, że musimy przejść przez zaokrąglenie kwoty podatku do pełnych złotych, nie znając tej kwoty. Niech x oznacza szukaną pensję brutto. Pensja brutto pomniejszona o składki do ZUS to 0,8629x. Podatek liczymy od tej kwoty pomniejszonej o koszty dojazdu do pracy z innej miejscowości, zatem wynosi on 0,18·(0,8629x-139,06). Następnie zmniejszamy podatek o kwotę wolną oraz o część składki do NFZ, otrzymując 0,18 · (0,8629x-139,06) - 46,33 - (31/36)·0,09·0,8629x. Po uproszczeniu tego wyrażenia podatek wyniesie 0,08844725x - 71,3608. I w tym momencie należy zaokrąglić kwotę podatku do pełnych złotych, ale nie znamy wielkości x, więc możemy tylko oszacować tę kwotę z dołu i z góry, odejmując i dodając 50 gr. Dostaniemy:

0,08844725x - 71,3608 - 0,5 ≤ podatek ≤ 0,08844725x - 71,3608 + 0,5.

Teraz możemy zapisać pensję netto jako 0,8629x - 0,09·0,8629x - podatek = 0,785239x - podatek. Wykorzystując wcześniejsze nierówności, możemy oszacować pensję netto w następujący sposób:

0,69679175x + 70,8608 ≤ netto ≤ 0,69679175x+71,8608.

Podstawiając za 'netto' kwotę 2100 zł, wyliczymy pensję brutto x jako kwotę z przedziału od 2910,68 zł do 2912,12 zł. Teraz należy sprawdzić wszystkie kwoty z tego przedziału (z dokładnością do 1 gr), tzn. biorąc daną kwotę jako wyjściową kwotę brutto, sprawdzić, czy zgadza się obliczona dla niej pensja netto. Do wykonania są maksymalnie 144 sprawdzenia, ale że pensja netto rośnie wraz ze wzrostem pensji brutto, jeśli zaczniemy od kwoty środkowej (i w każdym następnym kroku będziemy też w ten sposób wybierali następną kwotę do sprawdzenia), wszystkich możliwości nie trzeba będzie rozpatrywać. Oczywiście można użyć do tego arkusza kalkulacyjnego, kalkulatora lub programu komputerowego. Ostateczna odpowiedź jest jedna i wynosi 2911,23 zł.

Zad. 3. Ten procent to (1-0,0976-0,015-0,0245)·0,09·31/36=0,06687475, czyli w przybliżeniu jest to 6,7%.

Odpowiedzi dla LO

Zad. 1. Pensja brutto-brutto wynosi 2500·(1+0,0976+0,065+0,0193+0,0245+0,001) = 3018,50 zł. Pensja brutto pomniejszona o składki do ZUS płacone przez pracownika to 2500·0,8629 = 2157,25 zł. Składka do NFZ to 2157,25·0,09 = 194,15 zł. Podatek wynosi (2157,25-139,06)·0,18-46,33-(31/36)·194,15 = 149,76 zł, co po zaokrągleniu daje 150 zł. Stąd pensja netto wynosi 2157,25-194,15-150 = 1813,10 zł.

Zad. 2. Należy zmodyfikować rozwiązanie zadania 2 dla GIM, uwzględniając inne koszty dojazdu do pracy, a na koniec z pensji brutto obliczyć jeszcze pensję brutto-brutto. Ostateczna odpowiedź to 2484,80 zł.

Zad. 3. W ciągu całego roku prezes zapłaci za te trzy ubezpieczenia 16952,51 zł. Poniższa tabela przedstawia, jak wyglądają w poszczególnych miesiącach składki na ubezpieczenia do ZUS. W sierpniu zarobki prezesa przekroczą limit, dlatego składka za ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest płacona tylko za część pensji tj. 111390-105000 = 6390,00 zł. W pozostałych miesiącach tych dwóch składek nie płaci się.

 miesiąc

pensja
skumulowana
[zł]

składka
emerytalna
[zł]

składka
rentowa
[zł]

składka
chorobowa
[zł]

styczeń  15 000,00 1 464,00 225,00 367,50
 luty 30 000,00 1 464,00 225,00 367,50
 marzec 45 000,00 1 464,00
225,00 367,50
 kwiecień 60 000,00 1 464,00
225,00 367,50
 maj  75 000,00 1 464,00 225,00 367,50
 czerwiec 90 000,00 1 464,00
225,00 367,50
 lipiec 105 000,00 1 464,00
225,00 367,50
 sierpień 120 000,00 623,66 95,85 367,50
 wrzesień 135 000,00 - 367,50
 październik 150 000,00  - 367,50
 listopad 165 000,00  - 367,50
 grudzień 180 000,00  - 367,50
suma 10 871,66 1 670,85 4 410,00

 

Powrót na górę strony